Thoại Sơn là một vùng đất linh thiêng, huyền bí nên có khá nhiều truyền thuyết được lưu truyền trong dân gian. Trong quá trình nghiên cứu lịch sử địa phương, được tiếp xúc với nhiều nhân chứng và nguồn tài liệu, tôi xin ghi lại một câu chuyện truyền thuyết về núi Sập và núi Ba Thê như sau:
Truyền thuyết kể rằng: Từ thuở xa xưa đã có vợ chồng ông Rồng đến đây lập nghiệp, làm ăn. Ông bà Rồng hết mực thương yêu nhau, chung lòng, chung sức xây dựng cuộc sống. Trong quá trình đó, ông bà cũng luôn nghĩ đến việc để lại những công trình to lớn cho đời. Rồi ông bà bàn với nhau: phải xây dựng những ngọn núi cao, đẹp làm thắng cảnh thiên nhiên cho muôn đời sau.Núi Sập ngày trước vốn có tên gọi núi “Ông Rồng”, là ngọn núi nằm ở trung tâm huyện lỵ Thoại Sơn (thị trấn Núi Sập) ngày nay.
Theo thỏa thuận, ông Rồng đắp ngọn núi phía đông (tức núi Sập, thị trấn Núi Sập bây giờ), bà Rồng đắp ngọn núi phía tây (tức núi Ba Thê, thị trấn Óc Eo bây giờ). Và để chuyên tâm vào việc đắp núi, ông bà giao ước thi đua: Phải làm việc cần mẫn, đến ngày nghỉ cuối tuần, hai ông bà mới gặp nhau để kiểm điểm công việc.
Ngày tháng qua đi, hai ngọn núi cao dần theo thời gian. Tuy nhiên, ông Rồng khi xa vợ thì hay chểnh mảng công việc, lo nhậu nhẹt mà bỏ bê việc xây dựng núi nên ngọn núi của ông thấp hơn ngọn núi của bà.
Bà Rồng nhiều lần nhắc nhở, khuyên can chồng, nhưng không được. Ông Rồng vẫn thường tổ chức tiệc tùng với bạn bè mà quên đi ngày tháng.
Bà Rồng thấy chồng ngày càng say sưa nên buồn chán. Nhiều tháng bà không gặp ông nữa mà chỉ lo xây đắp ngọn núi ở phía tây ngày càng cao hơn ngọn núi phía đông. Ông Rồng thấy vợ không về gặp mình nên sinh lòng nghi ngờ, ghen tuông, lại ngày càng sa đà vào tiệc tùng, chè chén.
Một hôm vào ngày cuối tuần, bà Rồng đến gặp ông Rồng để mong ông suy nghĩ lại. Khi đó, bà lại thấy cảnh ông vui tiệc nhậu với bạn bè, mà ngọn núi của ông thì còn quá thấp. Bà bực tức nói với chồng: “Ông không lo xây núi mà chỉ lo nhậu nhẹt hoài thì làm gì nên thân?!…”. Ông Rồng vốn đã tức giận vì lâu nay bà không gặp ông, trong lúc có hơn men, không kiềm chế được nên ông đã giơ chân đạp cho ngọn núi đổ sập xuống. Đá lở lăn ầm ầm. Những hòn đá lớn lăn gần thành núi Nhỏ và núi Bà, hòn lăn xa hơn là núi Cậu. Và cơn nóng giận của ông Rồng như giọt nước tràn ly, khiến bà chia tay ông từ đó.
Nhân dân đặt tên núi Sập, bắt nguồn từ câu chuyện truyền thuyết này.
Tên gọi của núi Sập, núi Ba Thê ngày nay có nhiều cách giải thích khác nhau. Nhưng rõ ràng cách giải thích của truyền thuyết đã để lại cho chúng ta một bài học: Những đấng mày râu mà không lo rèn luyện sức khỏe, trí tuệ, không chuyên tâm vào công việc mà chỉ lo ăn chơi sa đà thì có khi không bằng chị em phụ nữ chân yếu tay mềm, không để lại cho đời được những công trình to lớn mà còn tan vỡ hạnh phúc gia đình. Thật đáng thương và đáng trách!
Nguyễn Quốc Khánh