Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, Ủy ban Hành chánh tỉnh Long Xuyên cho thành lập quận Núi Sập, bao gồm các xã: Thoại Sơn, Vọng Thê và Định Mỹ (thuộc tổng Định Phú cũ).

Xã Thoại Sơn bao gồm thị trấn Núi Sập ngày nay.

Xã Vọng Thê bao gồm các xã Vọng Đông, Tây Phú và Tân Phú (huyện Châu Thành) ngày nay.

Xã Định Mỹ bao gồm các xã Định Thành, một phần xã Vĩnh Khánh và xã Mỹ Phú Đông ngày nay.

Các xã Thoại Sơn, Định Mỹ cũ, ranh giới phía nam cách kênh Cái Sắn 1 km (trước Cách mạng tháng Tám, xã gọi là làng).

Ngày 6/3/1948, Ủy ban kháng chiến hành chánh Nam Bộ ký quyết định thành lập hai tỉnh Long Châu Hà và Long Châu Tiền. Tháng 6/1948, quận Núi Sập thuộc Long Châu Hậu được đổi tên là huyện thoại Sơn, có thêm 2 xã Vĩnh Nhuận và Vĩnh Hanh. Xã Vĩnh Nhuận, trước là 2 làng Vĩnh Phú và Phú Nhuận thuộc quận Châu Thành, Long Xuyên. Các làng Vĩnh Phú, Phú Nhuận và Vĩnh Hanh thuộc tổng Định Thành cũ.

Ngày 7/2/1949, Ủy ban kháng chiến Hành chánh Nam Bộ có quyết định thay đổi địa giới hành chánh tỉnh: Tháng 5/1949, xã Mỹ Hiệp Sơn (do 2 xã Mỹ Lâm và Sóc Sơn sáp nhập) trừ 2 ấp Mỹ Phú và Mỹ Quới; xã Tân Hội và 4 ấp của xã Tân Hiệp (Bắc lộ Cái Sắn) thuộc tỉnh Rạch Giá được sáp nhập về huyện Thoại Sơn thuộc tỉnh Long Châu Hậu.

Ngày 30/10/1950, Phó Thủ tướng Chính phủ ký Nghị định số 58/TTg, thành lập tỉnh Long Châu Hà (bao gồm tỉnh Long Châu Hậu và tỉnh Hà Tiên); ngày 17/12/1950, hai tỉnh chính thức sáp nhập.

Tháng 7/1951, huyện Thoại Sơn sáp nhập với huyện Châu Thành, lấy tên là huyện Châu Thành (tỉnh Long Châu Hà), bao gồm thị xã long Xuyên.

Tháng 10/1954, Trung ương cục chủ trương giải thể tỉnh Long Châu Hà (vì khuôn khổ Hiệp định Giơnevơ, Chính phủ không ra Quyết định). Hai tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc trở lại địa giới cũ. Huyện Thoại Sơn tách ra khỏi huyện Châu Thành, gọi là quận Núi Sập, tỉnh Long Xuyên.

(Ngụy quyền chính thức thành lập quận Núi Sập năm 1953).

Ngày 31/5/1961, Ngô Đình Diệm ký sắc lệnh số 138-NV điều chỉnh địa giới và đổi tên quận Núi Sập thành quận Huệ Đức. Ngày 28/6/1961, ngụy quyền tỉnh An Giang dời quận lỵ Núi Sập vào thị tứ Ba Thê. Để tiện việc hoạt động, ta cũng gọi là Huệ Đức. Ngày 1/7/1961, giao xã Vĩnh Trạch về quận Châu Thành. Ngụy quyền thu hẹp diện tích của các xã Thoại Sơn, Định Mỹ, Tân Hội và Tân Hiệp, ranh giới của huyện về phía nam chỉ cách kênh Thoại Hà 1 km, toàn bộ cánh đồng rộng lớn này được xẻ kênh làm khu định cư cho đồng bào Công giáo miền Bắc di cư vào Nam sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954.

Tháng 10/1961, Tỉnh ủy chủ trương sáp nhập 2 huyện Châu Thành và Núi Sập, lấy tên là huyện Châu Thành (ngụy quyền gọi quận).

Tháng 10/1971, Trung ương cục chủ trương thành lập tỉnh Châu Hà và tỉnh An Giang. Huyện Huệ Đức được phục hồi trên địa bàn huyện Núi Sập cũ, gồm 4 xã: Thoại Sơn, Vọng Thê, Định Mỹ và Vĩnh Nhuận, trong đó có thị trấn Núi Sập và đặc khu Huệ Đức (Ba Thê). Huyện Huệ Đức thuộc tỉnh Châu Hà. Các xã Mỹ Hiệp Sơn, Tân Hội và 4 ấp của xã Tân Hiệp cũ trở lại tỉnh Rạch Giá.

Tháng 5/1974, Trung ương cục quyết định giải thể tỉnh An Giang; các huyện Châu Phú, Châu Thành, và 2 thị xã Châu Đốc, Long Xuyên sáp nhập với tỉnh Châu Hà thành tỉnh Long Châu Hà. Trong tỉnh có 2 huyện Châu Thành A (Rạch Giá) và Châu Thành X (Long Xuyên), huyện Huệ Đức thuộc tỉnh Long Châu Hà. Sau ngày Miền Nam hoàn toàn giải phóng, chính quyền ta vẫn lấy tên là Huệ Đức.

Theo Quyết định số 56/CP ngày 11/3/1977, Hội đồng Chính Phủ quyết định sáp nhập 2 huyện Huệ Đức và Châu Thành lấy tên là huyện Châu Thành; thời gian này huyện Châu Thành bao gồm các xã: Mỹ Hòa Hưng, Mỹ Thới, Mỹ Thạnh ngày nay; tách xã Thoại Sơn (Huệ Đức cũ) thành lập thị trấn Núi Sập, huyện lỵ Châu Thành đặt tại xã Hòa Bình Thạnh (nay là thị trấn An Châu). Thị trấn Núi Sập bao gồm 2 ấp Đông Sơn 1 và Đông Sơn 2, một phần ấp Bắc Thạnh, Tây Bình của xã Thoại Sơn.

Theo Quyết định số 300/CP ngày 23/8/1979, Hội đồng Chính phủ quyết định tách 2 huyện Châu Thành và Huệ Đức (cũ), đổi tên huyện Huệ Đức trở lại tên huyện Thoại Sơn. Huyện Thoại Sơn bao gồm thêm các xã Phú Hòa, Vĩnh Chánh (Châu Thành), xã Vĩnh Trạch chia đôi theo sông Long Xuyên, thành lập xã Vĩnh Trạch thuộc huyện Thoại Sơn và xã Vĩnh Thành thuộc huyện Châu Thành; chia xã Định Mỹ, thành lập 2 xã Định Mỹ và Định Thành thuộc huyện Thoại Sơn; chia xã Vọng Thê thành lập các xã: Vọng Thê, Vọng Đông, Tây Phú thuộc Thoại Sơn và xã Tân Phú thuộc huyện Châu Thành; tách 1 ấp của xã Vĩnh Chánh và 1 phần của xã Định Mỹ cũ thành lập thêm xã Vĩnh Khánh; chia xã Vĩnh Phú thành 2 xã: Vĩnh Phú thuộc huyện Thoại Sơn và Vĩnh Nhuận thuộc huyện Châu Thành; đổi tên xã Thoại Sơn thành xã Thoại Giang (Các xã mới thành lập hoặc đổi tên đều theo Quyết định số 181/CP ngày 25/4/1979).

Năm 1993, xã Mỹ Phú Đông thành lập theo Nghị định số 76/1993/NĐ-CP ngày 28/10/1993.

Năm 2002, thị trấn Phú Hoà và xã Phú Thuận được thành lập theo Nghị định số 29/2002/NĐ-CP của Chính phủ.

Năm 2003, thị trấn Óc Eo và xã Bình Thành được thành lập theo Nghị định số 53/2003/NĐ-CP của Chính Phủ ngày 19/5/2003.

Năm 2005, xã An Bình được thành lập theo Nghị định số 52/2005/NĐ-CP của Chính Phủ ngày 16/5/2005.

Như vậy, đến nay trên địa bàn huyện Thoại Sơn có 14 xã và 3 thị trấn là thị trấn Núi Sập, thị trấn Phú Hoà và thị trấn Óc Eo.

Nguyễn Quốc Khánh